مواد خاموش كننده آتش

موادی كه به عنوان ماده خاموش كننده به كار می روند به چند دسته قرار می گیرند. به دلیل لزوم سرعت عمل و افزایش پوشش خاموش كننده ها، میتوان از دو یا چند عنصر خاموش كننده به طور هم زمان استفاده نمود. طبعاً هر كدام از مواد یادشده در اطفاء انواع حریق ها دارای مزایا و معایبی می باشند.
آب
آب سبك یا آب نازك(آبی همراه با ماده ای به نام سورفكتانت)
كف آتش نشانی
كف شیمیایی (سولفانت آلومینیوم و محلول بیكربنات سدیم)
كف مكانیكی
پودر خاموش كننده
پودر خشك
گاز دی اكسید كربن
تركیبات هالوژنه

تجهیزات خاموش كننده

بر اساس شیوه اطفاء حریق ، میزان گسترش حریق و نوع حریق تجهیزات متنوعی وجود دارد. انواع این تجهیزات شامل دوگروه عمده می باشد:

تجهیزات متحرك
تجهیزات ثابت

تجهیزات متحرک خاموش کننده آتش

وسایل ساده مانند سطل شن، سطل آب ، پتوی خیس و پتوی نسوز آتش نشانی.
کپسول های آتش نشانی دستی با حداكثر ظرفیت 14 كیلوگرم یا 14 لیتر خاموش كننده در انواع مختلف .
کپسول های آتش نشانی چرخدار(تا ظرفیت 90 كیلوگرم)
خاموش كننده های بزرگ خودرویی یا قابل حمل توسط قایق، كشتی، هلی كوپتر و هواپیما. این تجهیزات دارای قابلیت امدادی نیز بوده و كارایی بسیار وسیعی دارند.

تجهیزات ثابت خاموش کننده آتش

جعبه آتش نشانی (شیلنگ با آب تحت فشار)
شبكه ثابت خاموش كننده مبتنی بر آب(شبكه افشانه ای)، كف CO 2 ، پودر و تركیبات هالوژنه
شیرهای برداشت آب آتش نشانی(ایستاده)

خاموش كننده ها

فراگیر ترین وسیله خاموش كننده شامل این دسته می باشد، زیرا در لحظات اولیه بروز حریق می توانند به طور مؤثری توسط افراد عادی به كار گرفته شوند. این دستگاه ها ارزان و ساده بوده و در دسترس می باشند، نیاز به آموزش پیچیده ندارند و در اطفاء حریق های كوچك یا شروع حریق های بزرگ كاملاً مناسب هستند.
تمام کپسول های آتش نشانی دستی به طور قراردادی باید دارای مشخصاتی باشند تا تشخیص و استفاده از آن ها برای افراد به راحتی صورت گرفته و در كوتاه ترین زمان ممكن آتش سوزی مهار گردد.

چه كسانی از خاموش كننده استفاده می كنند؟

ادارات آتش نشانی ها( شهری و صنعتی) كه افرادی آموزش دیده اند.
كاركنان ( ادارات یا صنایع) كه افرادی آموزش دیده یا آموزش ندیده اند.
مالكین خصوصی (منزل، اتومبیل، كشتی و غیره) معمولا افراد آموزش ندیده اند.
افراد عادی معمولا افراد آموزش ندیده اند.

زمانی كه افراد آموزش ندیده باشند استفاده از خاموش كننده به تاخیر می افتد، مواد اطفاء كننده هدر می رود و خاموش كننده بیشتری استفاده می شود.
مشخصات شامل موارد زیر است:

ظرفیت
فشار تخلیه
طول پرتاب (پاشش) مواد اطفاء
درصد تخلیه
زمان تخلیه
مشخصات فنی
مشخصات سر لوله پاشنده
علائم و برچسب ها

ظرفیت خاموش كننده

اساس انتخاب خاموش كننده ها

– ماهیت مواد قابل اشتعال
– تاثیر خاموش كننده بر روی خطرات
– سهولت استفاده از خاموش كننده
– مناسب بودن خاموش كننده برای محیط مورد استفاده
– سرویس و نگهداری مورد نیاز خاموش كننده

مراحل اساسی كار با خاموش كننده ها

– مشخص نمودن توان خاموش كردن فرد
– حفظ خونسردی
– تشخیص نوع حریق
– تشخیص خاموش كننده با توجه به مشخصات كپسول و برچسب های روی سیلندر
– حركت به سوی خاموش كننده
– انتخاب خاموش كننده مناسب و برداشتن آن
– انتقال خاموش كننده به محل حریق
– راه اندازی خاموش كننده
– پشت به باد ایستادن
– بكارگیری مواد خاموش كننده در فرایند اطفا
– نشانه روی بر روی پایه یا ریشه حریق
– حركات جاروبی روی ریشه حریق
– چشم دوختن روی حریق
– ادامه اطفاء تا خاموش شدن كامل حریق

وخاموش كننده های دستی به پنج گروه تقسیم می شوند:

– خاموش كننده های محتوی آب
– خاموش كننده های محتوی كف
– خاموش كننده های محتوی پودر شیمیایی
– خاموش كننده های محتوی گاز CO2
– خاموش كننده های محتوی مواد هالوژنه (هالن)

نكات مهم در به كارگیری خاموش كننده های دستی

– تعداد آن ها بایستی متناسب با نوع حریق و فضای مورد نظر باشد.
– فاصله دو كپسول نبایستی از 30 متر بیشتر باشد به عبارت دیگر فاصله دسترسی افراد به خاموش كننده نباید از 30متر بیشتر باشد.
– ارتفاع قرارگیری نباید خیلی بالا یا نزدیك زمین باشد. بهتر است ارتفاع قاعده كپسول از سطح زمین1.1متر بوده وبیشتر از متوسط ارتفاع آرنج افراد نباشد.
– برای هر محل بیش از یك دستگاه خاموش كننده پیش بینی شود.
– بلافاصله پس از هر بار استفاده از كپسول باید آن را شارژ نمود زیرا احتمال بروز حریق مجدد منتفی نیست. درمكان هایی كه كپسول ها را برای شارژ تحویل می گیرند شركت مربوطه بایستی به تعداد مناسب جایگزین موقت در محل های مربوطه نصب نماید تا در صورت بروز هرگونه حادثه مشكلی از نظر دسترسی بوجود نیاید.
– هنگام استفاده از خاموش كننده برای اطفاء حریق، بایستی پاشش مواد به صورت جارویی در سطح قاعده حریق انجام گردد.
– اپراتور هنگام خاموش نمودن حریق باید پشت به باد باشد.
– پرسنل تیم عملیاتی یا كاركنانی كه برای اطفاء در نظر گرفته شده اند باید تحت آموزش مداوم و تمرینات دوره ای قرار گیرند.

نیازهای كلی

– خاموش كننده در محل های قابل دید باشد
– كابین یا محفظه نصب خاموش كننده ها نباید قفل شود.
– خاموش كننده هایی كه وزن كل آنها از 40 پوند یا 18/14كیلوگرم كمتر است باید طوری نصب گردند كه بالاترین نقطه خاموش كننده بیش از 5 فوت یا 1/53متر از سطح زمین فاصله نداشته باشد
– خاموش كننده هایی كه وزنی بیش از 40 پوند دارند – به جز خاموش كننده های نوع چرخدار- باید طوری نصب شوند كه بالای خاموش كننده بیش از3/5 فوت یا10 /7 متر از زمین فاصله نداشته باشند .
– در هیچ موردی نباید سطح پایینی خاموش كننده كمتر از 4 اینچ یا 102 میلی متر از سطح زمین فاصله داشته باشد.

انتخاب خاموش كننده با توجه به نوع خطرات

– خاموش كننده ها برای حفاظت خطرات طبقه A
– نوع آبی، مواد سودا، كف، كف لایه نازك، پودر خشك شیمیایی چند منظوره، هالون 1211
– خاموش كننده ها برای حفاظت خطرات طبقه B
– كف لایه نازك، دی اكسید كربن، انواع پودر شیمیایی، كف، انواع عوامل هالوژنه
– خاموش كننده ها برای حفاظت خطرات طبقه C
– دی اكسید كربن، انواع پودر خشك شیمیایی، انواع مواد هالوژنه
– خاموش كننده ها برای حفاظت خطرات طبقه K
– پودر خشك بی كربنات سدیم یا بی كربنات پتاسیم

انواع خاموش کننده ها

انواع خاموش كننده نوع آبی

– خاموش كننده آبی تحت فشار آب و گاز
– خاموش كننده آبی تحت فشار آب و هوا
– خاموش كننده آبی حاوی عامل مرطوب كننده
– خاموش كننده آبی سوداسید
– خاموش كننده آبی تلمبه دار
– خاموش كننده آبی نوع سطل و دلو جهت ریحتن آب بطور دستی بر روی حریق

خاموش كننده نوع آبی – نوع آب و گاز

– محلول موجود در سیلندر دو سوم محتوی آب خالص است و فشار لازم از طریق فشنگی حاوی دی اكسید كربن تامین می شود جهت جلوگیری از زنگ زدگی داخل سیلندر را با لایه نازكی از پلاستیك یا ماده ضد زنگ می پوشانند جهت جلوگیری از یخ زدگی در نقاط سردسیر باید مقداری ضدیخ در محلول اضافه كرد.

خاموش كننده نوع آبی – نوع آب و هوا

محلول موجود در سیلندر دو سوم محتوی آب خالص است و فشار لازم از طریق هوای تحت فشار داخل سیلندر تامین می شود.
جهت جلوگیری از زنگ زدگی داخل سیلندر را با لایه نازكی از پلاستیك یا ماده ضد زنگ می پوشانند.
جهت جلوگیری از یخ زدگی در نقاط سردسیر باید مقداری ضدیخ در محلول اضافه كرد.
زمان تخلیه تقریبا 55 ثانیه است.
می توان از ان بطور منقطع استفاده كرد.اطفای حریق با CO2

مبنای خاموش كردن توسط CO 2به روش خفه كردن به صورت دستی یا اتوماتیك است. لذا در محاسبات مقدار ماده خاموش كننده حجم احتمالی حریق مهم می باشد. از عوامل مهم دیگر زمان تخلیه و چگونگی پاشش ماده اطفائی روی آتش است .
این دستگاه ها از یك سیلندر حاوی دی اكسید كربن مایع و شیرفلكه، شیلنگ و سرلوله شیپوری تشكیل شده است. علت شیپوری بودن سرلوله، جلوگیری از یخ زدن گاز در حین عبور از مسیر می باشد .
خاموش كننده های دستی گازكربنیك از نظر تجاری در وزن های 1تا 9 كیلوگرمی عرضه شده اند. فشارداخلی كپسول 2700 PSI فقط و میزان فشار تولید شده هنگام عمل دستگاه حدود100 PSI حداقل می باشد. هنگام پركردن سیلندر 75 درصد از حجم را مایع دی اكسیدكربن پر می كند.
منبع تأمین فشار پاشش، تغییر فاز گاز دی اكسیدكربن بوده و طول پرتاب آن بین 2 – 4متر است. حداكثر زمان تخلیه – انواع مختلف خاموش كننده دستی این گروه 160– 60ثانیه است. این نوع خاموش كننده برای حریق های در دسته F- E – C- B – A مناسب می باشد كه با كد TOTAL نیز بیان می شود .

مزایا و معایب

كپسولهای CO 2خاموش كننده های قوی هستند و تا هنگامی كه مصرف نشوند نیاز به شارژ ندارند و هنگام استفاده بهتر است بصورت جاروی استفاده گردد از دیگر خصوصیات گاز CO 2این است كه باعث خسارت به مواد موجود در محیط حریق نمی شود و همینطور گاز CO 2موجب عدم هدایت برق می شود. از مهمترین عیب گاز CO 2 گران بودن آن است.

اطفای حریق با پودر

برای خاموش كننده های پودری و گازی چون روش خاموش كردن به روش خفه كردن سطحی می باشد لذا سطح حریق مهم بوده و لازم است باتوجه به سطح وزن مواد موردنیاز پودر را تعیین كرداطفاكننده های قابل حمل به صورت كپسولهای 6 یا 12 كیلوگرمی در نقاط مشخص نصب و به صورت كپسولهای بزرگ چرخ دارد در نواحی قرار داده می شود.قدرت خاموش كنندگی پودر به ازای هر مترمربع از سطح حریق 2كیلوگرم پودر(بر مبنای بنزین) می باشد. مورد استفاده این نوع خاموش كننده حریق های دسته های A -B-C می باشد. این كپسولها هر سه ماه یكبار بار باید شارژ شوند و هر دو سال یكبار باید تست بدنه توسط كارخانه سازنده انجام شود.

گروه های آتش بر اساس استاندارد BS.454

خاموش کننده مناسب

روش اطفاء

ویژکی ها

مثال

ماده سوختنی

گروه آتش

انواع خاموش کننده های آبی و برای آتشهای برون سوز و کم حجم از نوع کپسولهای پودری

سردکردن جداسازی خفه کردن

کثر ترکیبات کربنی ،هنگام سوختن گازهای سمی تولید میکنند که ممکن است شعله دار و یا درون سوز باشند معمولا پس از سوختن از خود خاکستر بر جای میگذارند.

چوب- کاغذ پارچه فرش توتون الیاف نفتالین و…

مواد خشک و یا جامدات

انواع کپسولهای پودری و کپسولهای کف ساز

خفه کردن جداسازی

بیشتر مایعات نفتی هنگام سوختن دود سیاه رنگ و نسبتا سمی تولید میکنند آتش ناشی از آنها به آتش سطحی معروف است و بعلت اینکه سبکتر از آب هستند روی آب شناور میمانند و آب موجب گسترش آنها میشود.

بنزین گازوئیل نفت تینر گریس- الکل گلیسیرین و…

مایعات قابل اشتعال

انواع کپسولهای آبی –پودری و در برخی مواقع کپسولهای گازی

جداسازی

ازها با کمترین گرما مشتعل میگردند و در حجم زیاد ایجاد انفجار میکنند ،ترکیب اکسیژن خالص با چربی یک واکنش گرما زاست و موجب انفجار یا آتشسوزی میگردد،شعله گاز هیدروژن بی رنگ است.

متان اتان بوتان استیلن پروپان اکسیژن و

گازهای قابل اشتعال

انواع کپسولهای پودری مناسب

جداسازی

لیتیم با آب جوش و سدیم با آب در هر دمایی واکنش میدهد و در سطح آب تولید شعله میکند ، منیزیم در هنگام سوختن نور خیره کننده ایجاد میکند.

سدیم پتاسیم منیزم تیتانیوم زیرکونیوم و…

فلزات قابل اشتعال

انواع کپسولهای گازی و پودری مناسب

جداسازی (قطع جریان ) خفه کردن

آتش سوزی الکتریکی بصورت مطلق وجود ندارد و معمولا اتصالی سیمهای برق ،بار اضافه بروی سیمها و کابلها وگرم شدن بیش از حدآنها باعث ایجاد آتش سوزی میگردد

کابلهای برق تابلوبرق سیمهای برق و…

برق و الکتریسیته

انواع کپسولهای آبی و پودری

جداسازی

ضربه ،فشار و گرمای مناسب در یک لحظه ایجاد انفجار میکند، TNT و C4با آتش منفجر نمیشوند بلکه ذوب میشوند و میسوزند

باروت ، C 4 T.N.T نیترو سلولزو…

مواد منفجره

یادآوری :

روغنها و چربیهای آشپزخانه های خانگی و صنعتی (روغنهای گیاهی و حیوانی ) در دمای بالا می سوزند و به همین دلیل مواد آتش خاموش کن کلاس B برای اطفاء این نوع آتشسوزی کارایی لازم را ندارد ، بنابراین اخیراً گروه آتش K تعریف شده است که برای خاموش کردن این گروه از نوعی از مواد مرطوب که ایجاد کف مینماید ،استفاده میگردد.